Pierwsza historyczna wzmianka w "Złotej Bulli" w 1136 r. Pierwszy kościół książęcy zbudowano ok. 1100 r., na najwyższym miejscu w okolicy 90 m.n.p.m. W dokumentach Konrada Mazowieckiego wymieniany jako "villa". Siedziba kasztelanii. Za czasów abpa Świnki nadano prawa miejskie. Po zbudowaniu zamku przez abpa Skotnickiego stał się miejscem pobytów abpów podczas wizyt po archidecezji i podczas podróży do królewskiego Krakowa. Abp Wojciech h. Jastrzębiec w 1433 r. nadał kościołowi parafialnemu pw. Wniebowziecia NMP i Św. Mikołaja tytuł kolegiaty. Przy niej powstała szkoła średnia zw. Kolonią Akademii Krakowskiej. Pełniona rola interreksa przez arcybiskupa w krółestwie w okresie bezkrólewie stawiała Łowicz na pierwszym miejscu wśród miast. Tu odbywały się synody, narady senatorów, zjazdy szlachty, prymasi przyjmowałi królów, posłów, dyplomatów obcych państw. Łowicz stał się nieformalną stolicą państwa.
Łowicz nie posiadał murów obronnych, posiadał bramy miejskie. Opisuje to kronikarz Andrzej Kazimierz Cebrowski z połowy XVII wieku. "Dokoła miasta rozciąga się płaska całkiem równina nie opasana górami, ani nie pokryta krzakami,…. Nie ma ono ani muru, ani wału nawet, bronią go tylko wody i bagna" Miasto rozwijało się do XVII wieku gospodarczo. Kupcy łowiccy docierali do Poznania, Lwowa, Gdańska czy do Szwecji. Samorząd miasta opierał się o porządek wójtowski i radziecki. Dobrobyt mieszkanców łowickich pomnażało 6 jarmarków w roku trwających po 6 tygodni, Wiele zniszczeń dokonal najazd szwedzki w XVII w. Podobnie w XVIII wieku Łowicz był niszczony przez obce wojska: Po wojnach z Moskalami, Łowicz 1 marca 1793 r. został zajęty przez króla pruskiego. Rabunek wojsk i administracji pruskiej spowodował znaczne straty w Łowiczu. Dnia 30 grudnia 1806 na błoniach łowickich zebrało się 30000 żołnierzy z pospolitego ruszenia. Żołnierze przysięgali na wierność Napoleonowi na pałasz Sobieskiego i buławę Czarnieckiego. Od 12 sierpnia do 7 września 1814 r w kaplicy Św. Wiktorii spoczywały zwłoki ks. Józefa Poniatowskiego w drodze z Lipska do Warszawy, a później do Krakowa. W okresie powstania listopadowego ponownie zniszczono Łowicz pomimo, że o miasto nie toczono bitwy. Okolice Łowicza podczas powstania styczniowego były widownią wielu bitew prowadzonych przez Edmunda Calliera z Szamotuł w Wielkopolsce, Walentego Parczewskiego, Edmunda Syrewicza, Skrzyńskiego. Pod koniec XIX wieku nastąpiło ożywienie gospodarcze i patriotyczne . Założono straż ogniową, która organizowała uroczystości patriotyczne, odczyty i występy teatralne, powstało Towarzystwo Pożyczkowo – Oszczędnościowe, powstała fabryka przetworów chemicznych i nawozów sztucznych zatrudniające 300 pracowników. W okresie pięciolecia przed rewolucja powstało wiele organizacji finansowych, spożywczych, kas, towarzystw. W okresie I W.Ś. od 1914 do 1915 r. miasto przechodziło wielokrotnie w ręce Rosjan i Niemców. 11 listopada 1918 r Łowicz został wyzwolony siłami łowickich oddziałów POW, harcerzy i drużynników [tzw. oddziały toporników - strażaków]. Przybył Komisarz Rządowy dr Józef Twarowski na powiat Łowicki. Płk Korewa został d-ca okręgu wojskowego. Łowiczanie aktywnie włączyli się do oddziałów wojskowych w 1920 podczas wojny z bolszewikami.Łowicz był miastem który został połączony drogą kolejową z Warszawą 1 listopada 1845 r., zaś 1 listopada 1861 połączono go z Bydgoszczą.
We wrześniu 1939 r. Łowicz był wielokrotnie bombardowany przez lotnictwo niemieckie. Szczególnie bombardowano szpitale oznaczone czerwonym krzyżem na dachu. Szpital pod wezwaniem Św. Tadeusza spłonął całkowicie, drugi zniszczono częściowo, kościół pw. Św. Jana spalony całkowicie. Miasto w walkach przechodziło z rąk do rąk trzy razy. Niemcy atakując miasto zastosowali "żywy mur" z mieszkańców dzielnicy Mostówka. Żołnierze polscy odparli atak i oswobodzili Łowiczan z " żywego muru". Podczas okupacji powstało getto żydowskie.
Działał ruch oporu związany z partią komunistyczną i z obozem londyńskim. Aktywni byli chłopi skupioni w oddziałach BCh. Także aktywni byli nauczyciele uczący w tajnych kompletach. Po wojnie miasto podniosło się z ruin. W 1975 miasto straciło status miasta powiatowego który odzyskało w roku 1999. 14 czerwca 1999 odbyła się wizyta Naszego papieża Jana Pawła II. Dziś Łowicz stał się miastem odwiedzanym przez licznych indywidualnych i grupowych turystów. Aktywnie działa Koło Przewodników przy PTTK.
Łowicz - dziś
Miasto ok. 30000 mieszkańców stałych. Stolica Diecezji Łowickiej. Wiele szkół średnich i wyższych - siedziba Mazowieckiej Wyższej Szkoły Humanistyczno - Pedagogicznej, filia SGGW na Blichu, Kolegium Nauczycielskiego, Marszałkowskiej Szkoły Medycznej, Szkół Średnich- Ogólnokształcących i Zawodowych. Miasto jest zapleczem dla rolnictwa i przetwórstwa owocowo - warzywnego. Zakłady na ulicy Sikorskiego i ulicy Katarzynów firma „Urbanek” Miasto z dobrym zapleczem do obsługi ruchu turystycznego, wiele barów, restauracji. Pełna informacja turystyczna PTTK [przewodnicy], IT Miasta i IT Powiatu. Dobry dojazd komunikacji samochodowej i kolejowej z Łodzi i Warszawy.

- Adam z Bochenia [Adam z Lowicza] - rektor AK, lekarz królów Polski
- Mikołaj Zieleński- kompozytor
- bracia Poncini – muratorzy, budowniczowie klasztoru SS Bernardynek, kościoła pw. Wniebowzięcia NMP.
- Michał Archanioł Palloni - malarz
- Tylman z Gameren – architekt, murator
- Ludwik Benoit - aktor
- Józef Chełmoński - malarz
- Maria Konopnicka - poetka
- Stanisław Klicki generał
- Stefan Ehrenkreutz - rektor uniwersytetu wileńskiego
- Stanisław Noakowski - architekt
- Władysław Tarczyński - kolekcjoner, historyk. Założyciel muzeum.
- Władysław Grabski - ojciec polskiej złotówki
- bł. Bolesława Lament – błogosławiona - ur. 3 lipca 1862 w Łowiczu, zm. 29 stycznia 1946 w Białymstoku – założycielka Zgromadzenia Sióstr Misjonarek Świętej Rodziny.
- Aniela Chmielińska - zbieracz wytworów kultury ludowej na Ziemi Łowickiej, założycielka muzeum etnograficznego.
- Stefan Starzyński - prezydent m. Warszawy
- Halina Świderska - Koneczna ur. 25 VII 1899, Strugienice k. Łowicza, zm. 29 III 1961, Warszawa, językoznawca; profesor Uniwersytetu Warszawskiego.
- Maciej Grzybowski (ur. 20 lutego 1942 w Łowiczu), polski aktor teatralny i filmowy, reżyser teatralny, pedagog
- Ks. Bp Józef Zawitkowski - biskup - poeta. Honorowy Obywatel Miasta
- Jan Wegner doc. dr kustosz pałacu w Nieborowie, historyk, autor wielu książek związanych z historią Łowicza. Honorowy Obywatel Miasta
- ks. Bp Alojzy Orszulik - pierwszy biskup ordynariusz utworzonej w 1992 r. diecezji Łowickiej. Honorowy Obywatel Miasta.
- Wincenty Kaźmierczak- gawędziarz, twórca i kierowca audycji radiowej „Wesoły Autobus”